TANIYOR MUSUNUZ:
Yüksek Duyarlıklı Çocuklar
Yazan: Anne Kangas, L.C.S.W., Family Services Director
Çeviren: Nur Polat
Çocuğunuz 'yüksek duyarlıklı' mı?
Şu tarz yorumlarla karşılaşıyor musunuz: 'Ah, kızınız ne kadar da çekingen…' ya da 'Oğlunuz mutlu ve rahat görünmüyor, bu sizi endişelendirmiyor mu? Kesinlikle çok endişeli bir hali var.' Ya da belki kimseden herhangi bir yorum duymadınız fakat kızınızın duygularının kolaylıkla incinmesi veya oğlunuzun onunla alay edildiğinde altüst olması sizi düşündürüyor. Belki içten içe diyorsunuz ki, keşke bu kadar hassas… bu kadar duygusal… veya bu kadar çekingen olmasaydı.
Şu tarz yorumlarla karşılaşıyor musunuz: 'Ah, kızınız ne kadar da çekingen…' ya da 'Oğlunuz mutlu ve rahat görünmüyor, bu sizi endişelendirmiyor mu? Kesinlikle çok endişeli bir hali var.' Ya da belki kimseden herhangi bir yorum duymadınız fakat kızınızın duygularının kolaylıkla incinmesi veya oğlunuzun onunla alay edildiğinde altüst olması sizi düşündürüyor. Belki içten içe diyorsunuz ki, keşke bu kadar hassas… bu kadar duygusal… veya bu kadar çekingen olmasaydı.
Yüksek Duyarlıklı Çocuklar ve Yüksek Duyarlıklı Kişiler adlı kitapların yazarı Dr. Elaine Aron, yüksek duyarlıklı kişiler üzerine yaptığı çalışmalara 1991 yılında başladı. Yetişkinler ve son olarak da çocuklar için geliştirdiği anketler üzerinden binlerce kişiyle yaptığı görüşmeler sonucunda anladı ki, bu insanlar – yaygın olan kanının aksine - ne nörotik, ne depresif ne de çekingendiler. Onlar doğuştan özel bir duyarlığa sahip kişilerdi.
YÜKSEK DUYARLIK nedir?
Yüksek duyarlıklı kişiler daha çok fark eder, daha çok yansıtır, daha çok hissederler ve aşırı uyaran ortamlardan kaçınırlar.
'Düşünmeden ve hızla hareket eden, farkındalığı az olan insanlara kıyasla bu kişiler çevrelerinin daha fazla farkında olmaya ve harekete geçmeden önce derinlemesine düşünmeye eğilimli olarak dünyaya gelmişlerdir.' der Aron. Görünen o ki, beyinleri bilgi işleme sürecini derinlikli bir şekilde gerçekleştirmekte; bunun sonucu olarak da yüksek duyarlıklı çocuklar ve yetişkinler, empati yeteneği yüksek, zeki, sezgileri kuvvetli, yaratıcı, dikkatli ve özenli olma eğilimi göstermekteler. 'Yüksek ses' ya da aynı anda gelen çok sayıda uyaran onları kolaylıkla bozguna uğratabilir; buna maruz kalmaktan kaçındıklarında ise içe kapanık, ürkek ve 'oyun bozan'olarak tanımlanırlar. Aşırı uyaranla dolu bir ortama maruz kaldıklarında 'mutsuz' ve 'aşırı hassas' görünürler.
'Düşünmeden ve hızla hareket eden, farkındalığı az olan insanlara kıyasla bu kişiler çevrelerinin daha fazla farkında olmaya ve harekete geçmeden önce derinlemesine düşünmeye eğilimli olarak dünyaya gelmişlerdir.' der Aron. Görünen o ki, beyinleri bilgi işleme sürecini derinlikli bir şekilde gerçekleştirmekte; bunun sonucu olarak da yüksek duyarlıklı çocuklar ve yetişkinler, empati yeteneği yüksek, zeki, sezgileri kuvvetli, yaratıcı, dikkatli ve özenli olma eğilimi göstermekteler. 'Yüksek ses' ya da aynı anda gelen çok sayıda uyaran onları kolaylıkla bozguna uğratabilir; buna maruz kalmaktan kaçındıklarında ise içe kapanık, ürkek ve 'oyun bozan'olarak tanımlanırlar. Aşırı uyaranla dolu bir ortama maruz kaldıklarında 'mutsuz' ve 'aşırı hassas' görünürler.
Doğadaki her tür, kendi içinde, farklı mizaçların belirtilerini gösterir.
Geniş yaşam yelpazesinde, bütün canlı türlerinin, kendi içinde 'mizaç' farklılıkları barındırdığını biliyor musunuz? Bunlar birer bozukluk ya da noksanlık değil, belirli bir amaca hizmet etmek üzere evrilmiş farklılıklardır. Pek çok hayvan türünde birbirinden farklı iki 'kişilik' ya da cinsle karşılaşırız: BASKIN (geniş grup) ve ÇEKİNİK (küçük grup). İlki direkt harekete geçen iken diğeri olup biteni anlamak için durandır. Hareket halinde işe koyulan ve oturan ayrımını fark ederiz. Bu neden böyledir? Biyologlar bunun, türün devamlılığına katkı sağlayan bir gereklilik olduğunu ileri sürmekteler. Baskın olanlar öne atılıp otları yemeye koyulmuşken, çekinik taraf, pusuya yatmış bekleyen bir yırtıcı hayvan olup olmadığını gözlemektedir. İnsan grupları içinde, bizi yukarı taşıyacak ve bir şeylerin gerçekleşmesini sağlayacak, hareket odaklı, risk alabilen maceraperestlere ihtiyacımız var. Ama aynı zamanda, durup derinlemesine düşünebilen, tüm olasılıkları ve potansiyel tehlikeleri göz önünde bulundurarak dikkatini yoğunlaştırabilecek duyarlı kişilerin varlığı da gerekli. Burada ne iyi var ne kötü, daha iyi olan ve en iyi de yok. Bu ikili birarada olduğunda anlamlı. İkisine de ihtiyacımız var!
YÜKSEK DUYARLIKLI ÇOCUKLAR…
- Kolaylıkla altüst olabilir
- Yeni durumlar karşısında temkinlidir
- Daha farkındadır (değişikliklerin, inceliklerin, ilişkilerin,diğer insanların ruh halleri ve ifadelerinin)
- Fark ettiği şeyler üzerine daha çok düşünür
- Zengin bir iç dünyasına sahiptir
- Yoğun hisseder
- Empati kurma özelliği alışılmadık derecede yüksektir
- Sezgileri kuvvetlidir
- Özenlidir
- Son derece yaratıcıdır
- Son derece uyumlu ve naziktir - aşırı uyaran sebebiyle bozguna uğradığı zamanlar haricinde
- Ürkek, çekingen, endişeli ve mutsuz biri haline dönüşme potansiyeli taşır
- 'Farklı' olarak dikkat çekebilir
- 'Farklı' olarak dikkat çekebilir
'Dur ve Kontrol et' Sistemi
Yüksek duyarlıklı insanlarda çok aktif çalışan bir ‘’davranışsal engellenme sistemi’’ vardır. İlerlemeden önce durur ve geçmişte endişe verici bir deneyim bulunup bulunmadığına bakmak için hafızalarını kontrol ederler.
Bu kişilerde beynin sağ tarafı (frontal korteks) daha aktif çalışır. Beyninin bu kısmına daha çok kan giden bebekler potansiyel yüksek duyarlıklı çocuklardır.
Yüksek duyarlıklı olmayan kişilerde ise güçlü bir 'davranışsal harekete geçme sistemi' çalışır. Onlar daha çok, güçlü bir 'haydi!' mekanizmasına sahiptirler.
...devam edecek
Yazan: Anne Kangas, L.C.S.W., Family Services Director
Kaynak: Elaine Aron, Ph.D. The Highly Sensitive Child—Helping Children Thrive When the World Overwhelms Them. Broadway Books, 2002.
DID YOU KNOW?
The Highly Sensitive Child
Is your child “highly sensitive”?
Do you hear comments like: “Oh, your daughter is so shy...” or “Don’t you worry that your son isn’t more happy and carefree? He sure seems to worry a lot.” Maybe nobody else says anything, but you worry that your daughter seems to get her feelings hurt so easily, or your son melts down when he is teased. Perhaps you secretly wish your child wasn’t so intense...so emotional...or so slow to warm up.
Elaine Aron, Ph.D., author of The Highly Sensitive Child and The Highly Sensitive Person began studying highly sensitive people in 1991. She researched and interviewed thousands of individuals, eventually honing a questionnaire for adults and one for children. Contrary to what many people think, highly sensitive people are not neurotic, depressed or shy, as many folks think. They have been that way since birth.
What Is HIGH SENSITIVITY?
Highly sensitive people notice more, reflect more, feel more, and avoid overstimulation.
They are “born with a tendency to notice more in their environment and deeply reflect on everything before acting, as compared to those who notice less and act quickly and impulsively,” insists Aron.
Their brains seem to process information more thoroughly. As a result, highly sensitive children and adults “tend to be empathic,
smart, intuitive, creative, careful, and conscientious. They are more easily overwhelmed by ‘high volume’ or large quantities of input arriving at once. They try to avoid this, and thus seem to be shy or timid or ‘party poopers.’ When they cannot avoid overstimulation, they seem ‘easily upset’ and ‘too sensitive.’”
Every species shows evidence of different temperaments.
Did you know that all across the spectrum of life, in every species, there are these sorts of “temperament” differences? They are not disorders or impairments. These distinctions have evolved to serve a specific function. In most animal species, we find two ‘personalities’ or breeds: the BOLD (larger group) and the SHY (smaller group). There are the ones who charge right in, and there are others who pause to see what happens. There are the “sitters” and the “rovers.” Why is this? Biologists insist this division increases the chance of survival of the species. The bold ones rush out to eat the grass, while the hesitant ones pause to see if there are any predators lurking. In humans groups, we need the action-oriented adventurers and risk-takers to push us to new heights and make things happen. But we also need the sensitive ones who are able to pause and reflect, to think carefully about consequences and potential dangers. There is no good and bad, no better and best. The two always work best in combination. We need both!
HIGHLY SENSITIVE CHILDREN...
- Become easily overwhelmed
- Are cautious in new situations
- Notice more (changes, subtleties, relationships, other’s people’s moods & expressions, etc.)...
- Think more about what they have noticed
- Have rich inner lives
- Feel things intensely
- Are unusually empathic
- Are highly intuitive
- Are conscientious
- Are exceptionally creative
- Are exceptionally cooperative and kind - except when overwhelmed
- Are more likely to become fearful, shy, worried, or sad
- May stand out as 'different'
The “Pause-to-Check System”
Highly sensitive persons have a very active “behavioral inhibition system.” They pause to check their memory to see if any past situations were threatening before they go forward.
The right side of their thinking brain (frontal cortex) shows more activity. Babies with more blood flow to this side of the brain are more likely to be highly sensitive children.
Non-highly sensitive folks have a stronger “behavioral activation system.” They have a stronger “go-for-it” mechanism.
...devam edecek
Yazan: Anne Kangas, L.C.S.W., Family Services Director
Kaynak: Elaine Aron, Ph.D. The Highly Sensitive Child—Helping Children Thrive When the World Overwhelms Them. Broadway Books, 2002.
DID YOU KNOW?
The Highly Sensitive Child
Is your child “highly sensitive”?
Do you hear comments like: “Oh, your daughter is so shy...” or “Don’t you worry that your son isn’t more happy and carefree? He sure seems to worry a lot.” Maybe nobody else says anything, but you worry that your daughter seems to get her feelings hurt so easily, or your son melts down when he is teased. Perhaps you secretly wish your child wasn’t so intense...so emotional...or so slow to warm up.
Elaine Aron, Ph.D., author of The Highly Sensitive Child and The Highly Sensitive Person began studying highly sensitive people in 1991. She researched and interviewed thousands of individuals, eventually honing a questionnaire for adults and one for children. Contrary to what many people think, highly sensitive people are not neurotic, depressed or shy, as many folks think. They have been that way since birth.
What Is HIGH SENSITIVITY?
Highly sensitive people notice more, reflect more, feel more, and avoid overstimulation.
They are “born with a tendency to notice more in their environment and deeply reflect on everything before acting, as compared to those who notice less and act quickly and impulsively,” insists Aron.
Their brains seem to process information more thoroughly. As a result, highly sensitive children and adults “tend to be empathic,
smart, intuitive, creative, careful, and conscientious. They are more easily overwhelmed by ‘high volume’ or large quantities of input arriving at once. They try to avoid this, and thus seem to be shy or timid or ‘party poopers.’ When they cannot avoid overstimulation, they seem ‘easily upset’ and ‘too sensitive.’”
Every species shows evidence of different temperaments.
Did you know that all across the spectrum of life, in every species, there are these sorts of “temperament” differences? They are not disorders or impairments. These distinctions have evolved to serve a specific function. In most animal species, we find two ‘personalities’ or breeds: the BOLD (larger group) and the SHY (smaller group). There are the ones who charge right in, and there are others who pause to see what happens. There are the “sitters” and the “rovers.” Why is this? Biologists insist this division increases the chance of survival of the species. The bold ones rush out to eat the grass, while the hesitant ones pause to see if there are any predators lurking. In humans groups, we need the action-oriented adventurers and risk-takers to push us to new heights and make things happen. But we also need the sensitive ones who are able to pause and reflect, to think carefully about consequences and potential dangers. There is no good and bad, no better and best. The two always work best in combination. We need both!
HIGHLY SENSITIVE CHILDREN...
- Become easily overwhelmed
- Are cautious in new situations
- Notice more (changes, subtleties, relationships, other’s people’s moods & expressions, etc.)...
- Think more about what they have noticed
- Have rich inner lives
- Feel things intensely
- Are unusually empathic
- Are highly intuitive
- Are conscientious
- Are exceptionally creative
- Are exceptionally cooperative and kind - except when overwhelmed
- Are more likely to become fearful, shy, worried, or sad
- May stand out as 'different'
The “Pause-to-Check System”
Highly sensitive persons have a very active “behavioral inhibition system.” They pause to check their memory to see if any past situations were threatening before they go forward.
The right side of their thinking brain (frontal cortex) shows more activity. Babies with more blood flow to this side of the brain are more likely to be highly sensitive children.
Non-highly sensitive folks have a stronger “behavioral activation system.” They have a stronger “go-for-it” mechanism.
No comments:
Post a Comment